Deming publiceerde in de jaren ’60 zijn toen revolutionaire kwaliteitscyclus: Plan Do Check Act. Het gaf de samenleving een kader om aan kwaliteit en verbetering te werken en werd in alle leerboeken opgenomen als norm. 

Inmiddels zijn we vijftig jaar verder. De samenleving heeft zich ontwikkeld, kwaliteitssystemen zijn gemeengoed. We hebben onszelf horendol gemaakt met regels, toezicht en administratieve verantwoording. Al onze ministers spraken in de afgelopen decennia over reductie van de administratieve lastendruk, om het weer te kunnen hebben over waar het zou moeten gaan: goede en belevingsgerichte zorg. Maar alle goede bedoelingen ten spijt, is het niet gelukt.

En eigenlijk is dat best begrijpelijk. Want we willen wel af van de lasten, maar zijn niet in staat om in nieuwe concepten te denken. Het Deming-adagium is er een van. Zo lang we CHECK centraal in de cyclus stellen en niet durven te vertrouwen op de ander, zullen we systemen nodig hebben die beslissers comfort geven.

Ik introduceer daarom graag een alternatief: Plan Do Trust Grow. Want dat laatste, daar gaat het immers om. Natuurlijk moet je nadenken over wat je wilt bereiken (plan) en daar ook mee bezig gaan (do). Maar dan is check niet de meest logische stap. Vertrouwen wel. Vertrouwen in jezelf en in degene met en voor wie je werkt. 

Dat leidt vervolgens tot groei van je idee, jezelf en de groep waarbinnen je werkt. En uiteindelijk komt dat ons allemaal ten goede.

Om de zorg fundamenteel te kunnen veranderen is groeiend en ander eigenaarschap nodig. In ons huidige systeem zijn overheden, verzekeraars, bestuurders en artsen de systeemeigenaars. Zij nemen de besluiten, draaien aan de knoppen en zijn de partijen die ook aangesproken worden in de publieke opinie als het mis gaat. We zien dit voortdurend in de media gebeuren, of het nu de sluiting van de ziekenhuizen in polder betreft, of wanneer een voetbalcommentator een staatssecretaris schaakmat zet. Het levert helaas geen duurzame verbeteringen op, maar vooral bevestiging van het bestuurlijke onvermogen.

Daar is best iets aan te doen. In dit verband gebruik ik het Engelstalige begrip accountability. Letterlijk vertaald betekent accountability toerekenbaarheid of eindverantwoordelijkheid. Het woord heeft echter een bredere betekenis en kan omschreven worden als de verplichting om verantwoordelijkheid te nemen voor besluiten en acties en overeengekomen resultaten, en daarbij alle positieve en negatieve consequenties te aanvaarden. Het Nederlands kent geen directe vertaling en daarom stel ik voor van eigenaarschap te spreken, waarmee bovenstaande wordt aangeduid.

Partijen die geen eigenaar zijn van een vraagstuk en daarin geen verantwoordelijkheid krijgen en nemen, blijven vrijblijvend deelnemer in het gesprek. Het gaat volgens mij hierbij om burgers, verpleegkundigen/verzorgenden en het bedrijfsleven. Als zij mede eigenaar van het systeem worden, verandert de situatie echt.

De leus “patiënt centraal” kan dan geen holle frase meer zijn, maar moet met de patiënt zelf worden ingevuld. De verpleegkundige zorg is dan niet langer slechts een kostenpost, maar onderdeel van het systeem en van de besluitvorming. Het bedrijfsleven neemt medeverantwoordelijkheid voor het systeem als geheel en kan als mede-eigenaar niet alleen naar winst en aandeelhouders kijken.

Een illusie? Volgens mij niet! Wel lastig, maar onontbeerlijk om de op ons pad liggende problemen op te kunnen lossen.